فشار خون پایین چیست؟ – علت و علائم فشار خون پایین

فشار خون پایین چیست؟

فشار خون با میلی متر جیوه و دو عدد «سیستولیک، دیاستولیک» معرفی می‌شود. فشار خون نرمال ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه است؛ این در حالی است که فشار خون پایین (Hypotension) به اعداد کمتر از ۹۰/۶۰ میلی‌متر جیوه اطلاق می‌شود. فشار خون پایین به زبان ساده بدان معنی است که اندام‌ها و دستگاه‌های بدن مانند قلب، مغز و…. خون کافی دریافت نمی‌کنند.

برخی از افراد به طور طبیعی فشار خون پایین دارند؛ در حالی که بعضی دیگر دچار افت فشار خون به صورت ناگهانی یا پایین آمدن غیر طبیعی فشار خون می‌شوند که مربوط به یک مشکل یا بیماری است. اگرچه افت ناگهانی فشار خون در اغلب موارد ناشی از مشکلات کوچکی مانند سبک زندگی یا مصرف غذاهایی خاص است، در برخی موارد ممکن است عوارض جدی ایجاد کند یا حتی تهدید کننده زندگی باشد.

انواع فشار خون پایین

بسته به علل و علائم فشار خون پایین، این مشکل را به انواع مختلفی تقسیم بندی می‌کنند. مهمترین انواع افت فشار خون عبارتند از:

• افت فشار خون وضعیتی (ارتواستاتیک) : این یکی از شایع‌ترین موارد افت ناگهانی فشار خون و علت سرگیجه است. وقتی که به طور ناگهانی از حالت نشسته یا درازکش به حالت ایستاده تغییر وضعیت می‌دهید، خون به دلیل جاذبه زمین و حرکت ناگهانی شما، کمی دیرتر به مغز باز می‌گردد.
• افت فشار خون بعد از غذا (Postprandial Hypotension) : پایین آمدن فشار خون یک تا دو ساعت بعد از غذا خوردن که معمولاً افراد مسن را درگیر می‌کند، از دیگر انواع فشار خون پایین است. بعد از غذا خوردن، خون زیادی به دستگاه گوارش بدن جریان می‌یابد که این موضوع می‌تواند باعث افت ناگهانی فشار خون شود.
• افت فشار خون عصبی واسطه‌ای: این اختلال یکی دیگر از انواع فشار خون پایین است که در نوجوانان و کودکان بیشتر دیده می‌شود. افت فشار خون عصبی واسطه‌ای بعد از ایستادن برای مدت طولانی رخ می‌دهد؛ به نظر می‌رسد به دلیل ناسازگاری بین قلب و مغز اتفاق می‌افتد.
• افت فشار خون به دلیل آسیب سیستم عصبی (آتروفی سیستم چندگانه MSA) : این بیماری که سندرم Shy-Drager نیز شناخته می‌شود، بسیاری از علائم بیماری پارکینسون را داراست. این مشکل باعث ایجاد نوروپاتی اتونومیک شده و به دستگاه عصبی خودگردان که وظیفه کنترل عملکرد‌های غیر ارادی بدن مانند هضم، تنفس، ضربان قلب و فشار خون را دارد، آسیب وارد می‌کند.

فشار خون به چه چیزهایی بستگی دارد؟

فشار خون به عوامل مختلفی بستگی دارد. در واقع این موارد مهمترین عواملی هستند که وضعیت فشار خون شما را تعیین می‌کنند:

• موقعیت بدن
• ریتم تنفس
• استرس
• شرایط و بیماری‌های فیزیکی
• داروهایی که مصرف می‌کنید.
• وضعیت تغذیه و غذاهایی که می‌خورید.

در ادامه مقاله بیماری‌ها و شرایط فیزیکی و همچنین داروهایی که به عنوان علت افت فشار خون شناخته می‌شوند را توضیح داده‌ایم.

آیا فشار خون پایین باعث مرگ میشود؟

علائم فشار خون پایین در اکثر مواقع شامل مواردی مانند سرگیجه، حالت تهوع و غش می‌شود. به این دلیل که پایین بودن فشار خون باعث جریان نامناسب خون به اندام‌های بدن می‌شود، ممکن است در موارد بسیار شدید و نادر به سکته قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه و حتی مرگ بیانجامد.

علائم فشار خون پایین چیست؟

در برخی افراد، افت فشار خون نشان از وجود یک مشکل اساسی در بدن دارد؛ به خصوص هنگامی که به طور ناگهانی یا متداول افت می‌کند. به طور کلی علائم افت فشار خون شامل موارد زیر است:

• غش
• سرگیجه
• تاری دید
• سیاهی رفتن چشم‌ها
• حالت تهوع
• خستگی مفرط
• عدم تمرکز

شوک ناگهانی

افت شدید فشار خون می‌تواند منجر به شوک ناگهانی شده و حتی زندگی را نیز تهدید کند. در این صورت ممکن است موارد زیر به علائم فشار خون پایین افزوده شود:

• سردرگمی و عدم تعادل (به ویژه در افراد مسن)
• احساس سرما و لرز
• رنگ پریدگی پوست
• نفس نفس زدن و اختلال در تنفس
• اختلال در ضربان قلب

علائم فشار خون پایین می‌توانند گسترده‌تر از این موارد نیز باشند. بنابراین در صورتی که دچار افت فشار خون شدید و علائمی نسبتاً شدید داشتید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

آیا درد قفسه سینه از علائم فشار خون پایین است؟

اگر فشار خون به شدت کاهش یابد، آسیب‌های مغزی می‌توانند رخ دهند؛ همچنین فشار خون پایین گاهی به دلیل عدم خونرسانی کافی به قلب، علائمی مانند تنگی نفس و درد قفسه سینه ایجاد می‌کند.

آیا فشار خون پایین الگوی روزانه و ساعتی دارد؟

فشار خون پایین در شب مخصوصاً هنگام خواب بیشتر مشاهده می‌شود. چند ساعت بعد از بیدار شدن، فشار خون بالا می‌رود و تا بعد از ظهر اوج می‌گیرد. در اواخر بعد از ظهر و عصر، فشار خون کم کم بالا می‌رود. البته کاهی ممکن است فشار خون پایین در صبح اتفاق بیفتد.

علت فشار خون پایین چیست؟

بیماری‌ها و شرایط فیزیکی می‌توانند به عنوان علت افت فشار خون بررسی شوند. مهمترین شرایط پزشکی و بیماری‌های فیزیکی که می‌توانند روی فشار خون تاثیر گذاشته و منجر به پایین آمدن فشار خون شوند عبارتند از:

بارداری

از آنجا که سیستم گردش خون در دوران بارداری به سرعت گسترش می‌یابد، فشار خون پایین در بارداری شایع است. این یک موضوع طبیعی است و معمولاً بعد از زایمان به حالت نرمال خود باز می‌گردد. شاید شایع‌ترین علت فشار خون پایین در خانم ها بارداری باشد.

مشکلات قلبی

از آنجایی که قلب وظیفه اصلی پمپاژ خون در بدن را دارد، بیماری‌ها و مشکلات قلبی به طور مستقیم روی فشار خون تاثیر می‌گذارند. از مهمترین دلایل پایین بودن فشار خون، مشکلات قلبی نظیر کاهش ضربان قلب (Bradycardia)، مشکلات دریچه قلب، حمله قلبی، نارسایی قلب و… هستند. بنابراین موارد ذکر شده می‌توانند جزو نشانه های فشار خون پایین و البته علت این مشکل شناخته شوند.

مشکلات غدد درون ریز

وجود مشکل، اختلال و بیماری در غدد درون ریز بدن می‌تواند دلیل فشار خون پایین باشد؛ چرا که این غدد بر روی فشار خون تاثیر گذاشته می‌توانند آن را بالا یا پایین ببرند. بیماری‌های پاراتیروئید، نارسایی آدرنال (بیماری آدیسون) و کمبود قند خون (هیپوگلیسمی) می‌تواند علت فشار خون پایین باشد. همچنین گاهی فشار خون پایین در افراد دیابتی نیز دیده می‌شود.

کم آبی

از دیگر علل فشار خون پایین، کم آبی بدن است که البته می‌تواند باعث بروز علائمی دیگر مانند سرگیجه، ضعف، خستگی مفرط، سیاهی رفتن چشم‌ها و… شود. علت کم آبی بدن می‌تواند مواردی مانند تب، اسهال، استفراغ، استفاده بیش از حد از داروهای ادرار آور و ورزش سخت باشد. بنابراین گاهی اوقات ممکن است دلیل پایین بودن فشار خون، مواردی ساده همچون کم آبی باشد.

از دست دادن خون

از دست دادن مقدار زیادی خون می‌تواند دلیل افت فشار خون مخصوصاً در حوادث باشد. خونریزی داخلی یا خارجی و به دنبال آن از دست رفتن مقادیر زیادی خون، فشار خون را در بدن کاهش داده و فرد دچار افت شدید فشار خون می‌شود.

مسمومیت خون (Septicemia)

سپتیسمی یا مسمویت خون نوعی التهاب است که سراسر بدن را فرا می‌گیرد. درواقع این مشکل زمانی رخ می‌دهد که عفونت موجود در بدن وارد خون شود. با جریان یافتن خون به ارگان‌های بدن، وضعیت شدید‌تر شده و کل بدن دچار مشکل می‌شود. در این شرایط ممکن است یک شوک شدید با عنوان «شوک سپتیک» برای بدن رخ دهد. سپتیسمی علاوه بر شوک، می‌تواند علت فشار خون پایین نیز باشد.

واکنش شدید آلرژیک (Anaphylaxis)

واکنش آلرژیک شدید یا آنافیلاکسی جزو شایع‌ترین علت فشار خون پایین در کودکان و نوجوانان است. این مشکل در واکنش شدید بدن به عوامل مختلف رخ می‌دهد. مهمترین محرک‌های آنافیلاکسی شامل برخی مواد غذایی، زهر برخی حشرات و حیوانات، برخی داروها و لاتکس است. واکنش آلرژیک علاوه بر اینکه می‌تواند علت فشار خون پایین باشد، ممکن است مشکلات تنفسی، خارش بدن، کهیر و تورم گلو را به دنبال داشته باشد.

رژیم غذایی

شاید شایع‌ترین علت افت فشار خون، کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی باشد. کمبود ویتامین B-12، فولات و آهن می‌تواند منجر به کم خونی و عدم تولید گلبول‌های قرمز به مقدار کافی شود. در اینصورت است که تغذیه به عنوان علت فشار خون پایین شناخته می‌شود.

داروهای کاهنده فشار خون

برخی از داروها می‌توانند به عنوان دلایل پایین بودن فشار خون شناخته شوند. این داروها که ممکن است هم برای درمان فشار خون بالا و هم برای درمان مشکلات و بیماری‌های مختلف استفاده شوند، «داروهای کاهنده فشار خون» نام دارند. در اینجا مهمترین داروهایی که باعث کاهش فشار خون می‌شوند را معرفی کرده‌ایم:

• قرص‌های ادرار آور مانند فوروزماید و هیدروکلروتیازید
• آلفا بلاکر‌ها مانند پرازوسین
• بتا بلاکرها مانند آتنولول و پروپرانولول
• داروهای بیماری پارکینسون مانند پرامیپکسول
• انواع خاصی از داروهای ضد افسردگی مانند دوکسپین و ایمی پرامین
• داروهای درمان اختلال نعوظ مانند ویاگرا

آیا گرسنگی می‌تواند علت فشار خون پایین باشد؟

عواملی مانند کم آبی، سوء تغذیه و گرسنگی می‌توانند به عنوان علل فشار خون پایین شناخته شوند. در اینگونه شرایط، بدن دچار افت فشار خون وضعیتی می‌شود که همان حالتی است که با عنوان «افت فشار خون هنگام ایستادن» می‌شناسیم.

آیا استرس و فشار خون پایین مرتبط هستند؟

به طور کلی استرس و فشار خون بالا با هم ارتباط دارند؛ یعنی استرس سبب بالا رفتن فشار خون می‌شود. اما در مواردی مانند اضطراب شدید، بدن دچار خستگی زیاد و به دنبال آن کاهش فشار خون می‌شود.

علت پایین بودن مینیمم فشار خون چیست؟

اگر مینیمم فشار خون پایین باشد بدان معنی است که فشار شریان کرونر شما کم است. این موضوع می‌تواند باعث ایسکمی قلبی به دلیل کاهش خون و اکسیژن رسانی به قلب شود. این ایسکمی مزمن به مرور قلب را تضعیف کرده و پس از مدتی منجر به نارسایی قلب می‌شود. برخی از مواردی که به عنوان علت پایین بودن مینیمم فشار خون شناخته می‌شوند:

• کم آبی: کم آبی بدن از جمله شایع‌ترین علل فشار خون پایین است که می‌تواند منجر به پایین آمدن مینیمم فشار خون نیز شود.
• برخی داروها: مسدود کننده‌های آلفا، داروهای درمان اختلال نعوظ، داروهای ضد افسردگی و برخی قرص‌های ادرار آور می‌توانند باعث این مشکل شوند.
• افزایش سن: خاصیت ارتجاعی رگ‌ها به دنبال افزایش سن، کمتر می‌شود و می‌تواند منجر به پایین آمدن مینیمم فشار خون شود.
• نمک بیش از حد: مصرف بیش از حد نمک در رژیم غذایی نیز می‌تواند از علل پایین بودن مینیمم فشار خون باشد.

تشخیص فشار خون پایین

پزشک شما ممکن است تنها با استفاده از دستگاه اندازه گیری فشار خون، میزان آن را اندازه گیری کند. در صورت آشنایی با نحوه اندازه گیری فشار خون در خانه می‌توانید این کار را انجام دهید.
پس از تایید پایین بودن فشار خون، پزشک به دنبال تشخیص علت افت فشار خون شما خواهد بود. از این رو ممکن است آزمایشاتی انجام دهد که مهمترین آنها عبارتند از:

• آزمایش خون: یک آزمایش متداول برای تشخیص مواردی مانند کم خونی، دیابت، کلسترول بالا، عفونت‌های موجود در خون و… است.
• الکتروکاردیوگرام: یک آزمایش برای تشخیص مشکلات قلبی است.
• اکوکاردیوگرام: سونوگرافی قفسه سینه است که می‌تواند مشکلات قلبی را نمایان سازد.
• آزمایش ورزش: اختلالاتی که به دنبال ورزش کردن یا افزایش تحرک و استرس رخ می‌دهد را بررسی می‌کند.

عوامل افزایش دهنده خطر فشار خون پایین چیست؟

بعضی از عوامل وجود دارند که هم باعث تشدید عوارض فشار خون پایین می‌شوند و هم خطر را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارتند از:

• سن: افت فشار خون وضعیتی و پایین آمدن فشار خون بعد از غذا خوردن معمولاً در افراد مسن و بالای ۶۵ سال رخ می‌دهد.
• دارو‌ها: برخی داروها که باعث کاهش شدید فشار خون می‌شوند؛ برای مثال داروهای درمان فشار خون بالا.
• بیماری‌های خاص: دیابت، پارکینسون و مشکلات قلبی مثال‌های مهم از این بیماری‌ها هستند.

درمان فشار خون پایین

بسته به علت فشار خون پایین، روش‌های درمانی متفاوت خواهد بود. اما چند نمونه روش برای درمان افت فشار خون شامل موارد زیر است:

• افزایش نمک در تغذیه: متخصصان می‌گویند سدیم موجود در نمک می‌تواند سبب بالا بردن فشار خون شود. شما می‌توانید برای درمان فشار خون پایین، نمک بیشتری به غذاهای خود اضافه کنید؛ البته توجه کنید که سدیم اضافی می‌تواند منجر به نارسایی قلب یا مشکلات قلبی دیگر شود.
• نوشیدن مایعات بیشتر: مایعات از دو سو می‌توانند به بالا بردن فشار خون کمک کنند: ۱- از کم آبی بدن جلوگیری می‌کنند. ۲- باعث افزایش حجم خون می‌شوند.
• پوشیدن جوراب‌های الاستیکی: این جوراب‌ها با فشاری که به پا وارد می‌کنند، باعث جمع شدن خون در پاها و بهبود وضعیت فشار خون پایین می‌شوند.
• وعده‌های غذایی کوچک‌تر: وعده‌های غذایی خود را کوچک‌تر کنید؛ چرا که هرچه بیشتر غذا بخورید، خون بیشتری به اندام‌های گوارشی شما وارد می‌شود و فشار خون در کل بدن کاهش می‌یابد.
• ورزش: هر روز ۳۰-۶۰ دقیقه ورزش کنید.
• و روش‌های خانگی دیگر ذکر شده در مطلب « درمان فشار خون پایین »

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر فردی که دچار افت فشار خون شده بیهوش است، سریعاً با اورژانس تماس بگیرید. در صورتی که فرد نفس نمی‌کشد یا نبض ندارد، CPR را شروع کنید.