درمان گرمازدگی

مقدمه

گرمازدگی ممکن است برای تک تک ما در طول تابستان رخ دهد؛ از این رو مهم است تا راه‌های درمان گرمازدگی و علائم گرمازدگی را بشناسیم و به موقع وارد عمل شویم.

دقت کنید که گرمازدگی می‌تواند شدت داشته باشد ولی اغلب بی‌خطر است؛ در صورتی که سراغ درمان گرمازدگی نرفته و سهل انگاری کنید، ممکن است به مغز و سایر اندام‌های بدن شما آسیب وارد شود.

در تعریفی ساده: گرمازدگی عبارت است از حالتی که دمای بدن تا میزان زیادی بالا می‌رود؛ به طوری که بدن قادر به متعادل ساختن دمای خود نیست.

به طور کلی در صورتی که دمای بدن به بیش از 40 درجه سانتی گراد برسد، گرمازدگی اتفاق افتاده است.
اگر دچار این مشکل شوید، علائم گرمازدگی به سراغتان خواهد آمد. بسیار مهم است ابتدا این علائم را شناخته و سپس به سراغ رفع گرمازدگی بروید.

علائم گرمازدگی

بسته به مرحله و شدت گرمازدگی، علائم آن می‌تواند متفاوت باشد. هرچه دمای بدن بیشتر از حد معمول خود بالاتر رود، علائم بیشتر و شدیدتری ظاهر می‌شوند.
علائم گرمازدگی می‌توانند خیلی سریع یا طی چند روز ظاهر شوند و به شدت موجب نگرانی افراد شوند.

از آنجایی که بدن سعی می‌کند گرمای خود را با عرق کردن کاهش دهد، این کار را با دفع آب و نمک‌های حیاتی خود که الکترولیت نامیده می‌شوند، انجام می‌دهد.

با دفع هرچه بیشتر آب و نمک به وسیله عرق کردن، بدن دچار کم آبی شده و علائم این مشکل مانند سردرد خفیف یا گرفتگی عضلات رخ می‌دهد.

کم آبی ممکن است توانایی خنک شدن بدن را گرفته و مشکلات بسیار خطرناک مانند نارسایی برخی از اندام‌ها یا حتی مرگ را متوجه افراد کند.

انواع گرمازدگی و علائم مربوط به هرکدام عبارتند از:

استرس گرمایی

اولین و خفیف‌ترین مورد از انواع گرمازدگی، استرس گرمایی است.
این مشکل زمانی رخ می‌دهد که دمای بدن شما بالا رفته و بدن نتواند از طریق معمول (عرق کردن) دمای خود را متعادل سازد.
علائم استرس گرمایی خفیف است اما می‌تواند باعث سنکوپ گرمایی یا خستگی گرمایی شود.

علائم این مشکل عبارتند از:

• عطش
• سرگیجه
• سردرد خفیف
• حالت تهوع
• ضعف

برای رفع این مشکل مایعات کافی بنوشید؛ البته بهترین گزینه، جبران الکترولیت بدنتان است.
کلسیم، پتاسیم، سدیم از جمله مهمترین مواد معدنی الکترولیت ساز بدن هستند؛ بنابراین بهتر است مایعات حاوی این مواد را مصرف کنید.

ساده‌ترین راه برای خنک شدن در این وضعیت، رفتن به مکان خنک‌تری است.

خستگی گرمایی

از دیگر انواع گرمازدگی می‌توان خستگی گرمایی را نام برد که معمولاً گرمازدگی بزرگسالان از این نوع است.

این مشکل به دلیل کار و فعالیت در هوای گرم رخ می‌دهد و معمولاً افرادی که به اینگونه شرایط عادت ندارند، بیشتر از سایرین به خستگی گرمایی دچار می‌شوند.

مهمترین علائم خستگی گرمایی عبارتند از:

• احساس تشنگی
• ضعف و خستگی
• عدم تمرکز در کارها
• عدم تعادل در ایستادن یا…
• ضربان غیر عادی (شدید) قلب

اصلی‌ترین کاری که در این شرایط باید انجام دهید، حفظ آرامش و نوشیدن مایعات مفید برای بدن است.

در صورتی که خستگی آنقدر شدید شود که توان انجام کارهایی ساده مثل راه رفتن را نداشته باشید، مشکل بسیار جدی است و باید هرچه سریعتر به مکانی خنک‌تر منتقل شده و مایعات کافی بنوشید.
سعی کنید سرعت فعالیت خود را کاهش دهید.

سنکوپ گرمایی

از دیگر انواع گرمازدگی می‌توان سنکوپ گرمایی را نام برد که شدت و خطر بیشتری دارد.
اگر در یک محیط گرم در مدت زمان طولانی بمانید، دچار علائم سنکوپ گرمایی خواهید شد.
این مشکل به دلیل افت فشار خون و نرسیدن خون کافی به مغز رخ می‌دهد و ممکن است خطرات زیان‌باری داشته باشد.

از جمله مهمترین علائم سنکوپ گرمایی می‌توان به احساس سرگیجه و از دست رفتن هوشیاری اشاره کرد.
در صورتی که آرامش خود را حفظ کرده و به دنبال راهی برای خنک کردن خود باشید، هوشیاری شما به حالت عادی باز خواهد گشت.

شایان ذکر است بالا بردن پاها می‌تواند گزینه‌ای خوب برای افزایش هوشیاری و درمان گرمازدگی در این حالت باشد.

گرفتگی عضلات ناشی از گرمازدگی

این مشکل از جمله عواملی است که بیشتر برای ورزشکاران رخ می‌دهد؛ این مورد هم جزو شایع‌ترین انواع گرمازدگی بزرگسالان است.

کسانی که در هوای گرم ورزش یا فعالیت سنگین انجام می‌دهند، بیشتر از سایرین مستعد گرفتگی عضلات ناشی از گرما هستند.
درواقع علت اصلی بروز این مشکل متعادل نبودن میزان الکترولیت در بدن است.

گرفتگی عضلات در این حالت، بیشتر برای نقاطی مانند بازوها، پاها یا شکم اتفاق می‌افتد.

برای رفع سریع این مشکل می‌توانید به مکانی خنک‌تر رفته و با نوشیدن مایعات، الکترولیت بدنتان را متعادل کنید.
درمان گرمازدگی در این حالت می‌تواند سریعتر اتفاق بیفتد.

عرق سوز شدن

از جمله شایع‌ترین انواع گرمازدگی، عرق سوز شدن است که معمولا برای ورزشکاران یا افراد با فعالیت بالا رخ می‌دهد.

گرمازدگی کودکان نیز می‌تواند از نوع عرق سوز شدن باشد؛ چرا که کودکان پوستی ظریف و حساس دارند و احتمال مبتلا شدن آنها به این نوع بیشتر است.

عرق سوز شدن از جمله مشکلاتی است که برای پوست رخ می‌دهد و به سبب آن جوش‌هایی روی پوست ایجاد می‌شود.
علت اصلی این مشکل خیس شدن لباس زیر به دلیل عرق کردن زیاد است.

علائم عرق سوز شدن عبارتند از:

• ایجاد جوش‌هایی روی پوست
• سوزش و قرمزی منطقه‌ای از پوست
• خارش پوست

درمان گرمازدگی با 12 روش خانگی

همانطور که گفته شد، اثرات گرمازدگی می‌توانند به شدت سلامتی شما را تهدید کنند.
از این رو بهتر است با شناخت کافی که از انواع گرمازدگی کسب کردید، درمان گرمازدگی را شروع کنید.

بنابراین در ادامه قصد داریم راه‌های درمان گرمازدگی در خانه را توضیح دهیم.

نکته مهم: قبل از مصرف هرکدام از موارد ذکر شده، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

شربت سکنجبین

شربت سکنجبین پاسخی مناسب برای سوال «برای درمان گرمازدگی چه بخوریم؟» است.
این نوشیدنی به شدت خنک کننده و لذت بخش است و می‌تواند برای حل این مشکل بسیار مفید واقع شود.

شربت سکنجبین برای درمان گرمازدگی در طب سنتی به شدت استفاده می‌شد و گذشتگان ما آنرا به عنوان یک نوشیدنی خنک کننده قوی در تابستان استفاده می‌کردند.

هنداونه

از جمله بهترین گزینه‌ها برای رفع سریع گرمازدگی، مصرف هنداونه است.
این میوه خنک کننده و آرام بخشی قوی است که می‌تواند گرمای بدن را گرفته و شما را خنک کند.

از آنجایی که طبیعت هندوانه سرد است، مصرف آن می‌تواند برای افراد گرم مزاج بسیار مناسب باشد.

• پس از مصرف هندوانه، پوست آنرا دور نریزید؛ چرا که درمان گرمازدگی در گرو آن است.
• شما می‌توانید با درست کردن مربای پوست هندوانه و مصرف آن، تشنگی و گرمازدگی را رفع کنید.

شربت آبلیمو

همانطور که گفته شد، از دلایل اصلی گرمازدگی، تشنگی و کم آبی بدن است.
شربت آبلیمو به دلیل داشتن ویتامین C گزینه مناسبی برای رفع تشنگی و درمان خانگی گرمازدگی است.
همچنین ویتامین C‌موجود در لیمو خاصیت ضد عفونی کنندگی دارد و برای بدن مفید است.

• در روز‌های گرم تابستان می‌توانید مقداری آب لیمو تازه گرفته و همراه با آب و کمی یخ بنوشید.
• همچنین افزودن تخم شربتی به شربت آبلیمو می‌تواند تاثیر بیشتری در رفع تشنگی و خنک کنندگی بدن داشته باشد.

عناب و زرشک

یکی از بهترین ترکیب‌ها برای رفع سریع گرمازدگی و کاهش عوارض گرمازدگی، ترکیب عناب و زرشک است.
عناب و زرشک هر دو از میوه‌های خنک کننده هستند که از گذشته تا کنون برای کاهش دمای بدن مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند.

زرشک خاصیت رفع تشنگی دارد؛ به طوری که شما می‌توانید آب زرشک را در روزهای گرم تابستان بنوشید و لذت ببرید.

• برای رفع گرمازدگی در خانه، عناب و زرشک را جوشانده و دم کرده آنرا بنوشید.
• برای بهبود طعم آن مقداری شکر اضافه کنید. البته بیماران دیابتی به این نکته توجه نکنند!

خاکشیر

خاکشیر از جمله قدیمی‌ترین موارد این لیست است که می‌تواند با طبع سرد خود، گرمازدگی را رفع کند.
شربت خاکشیر می‌تواند شما را از گرمای زیاد بدن نجات داده و تشنگی‌تان را رفع کند.

این دانه‌های شگفت انگیز توانایی پیشگیری از گرمازدگی یا کاهش عوارض این بیماری را دارا هستند.

• مقداری خاکشیر را به مدت چند ساعت در آب سرد خیسانده و شربت خنک آنرا بنوشید.
• همچنین می‌توانید برای جلوگیری از اسهال، خاکشیر یخ زده یا خاکشیر با خرده یخ میل کنید.
  مراقب دندان‌هایتان باشید!

ماست و دوغ

ماست و دوغ نیز پاسخ خوبی برای سوال: «برای درمان گرمازدگی چی بخوریم؟» است.
مصرف ماست به تنهایی سبب رفع گرمی بدن نمی‌شود؛ بلکه باید آنرا با آب مخلوط کرده و دوغ خانگی درست کنید.

این ترکیب به دلیل طبع سرد خود می‌تواند به میزان زیادی گرمای بدن شما را کاهش دهد.

• مقداری ماست را با کمی نمک به خوبی مخلوط کنید.
• یک لیوان آب خنک را آرام آرام به مخلوط اضافه کرده و پیوسته هم بزنید.
• افزودن مقداری نعناع یا پودر زیره می‌تواند نوشیدنی شما را لذت بخش‌تر کند.

ترکیب ماست، آب و خیار با کمی یخ و نعناع نیز معجزه می‌کند. اغلب ما از این ترکیب با عنوان ماست و خیار یاد می‌کنیم!
جالب است بدانید گذشتگان ما این ترکیب را به عنوان یک دسر خنک کننده در روز‌های گرم تابستان مصرف می‌کردند.

دانه‌های ماش

از دانه‌های ماش برای درمان گرمازدگی در طب سنتی چینی بهره زیادی می‌برند.
استفاده از جوشانده دانه‌های ماش می‌تواند دمای بدن را پایین آورده و آنرا خنک‌تر کند.
جوشانده دانه‌های ماش بدن را هیدراته کرده و سموم بدن را می‌زداید.

• مقداری ماش خشک شده را در ظرفی بریزید.
• 3 برابر مقدار ماش، آب اضافه کنید و اجازه دهید بجوشد.
• مایع بدست آمده را صاف کرده و خنک بنوشید.

سرکه سیب

سرکه سیب یکی دیگر از مواد مجزه آسا برای رفع گرمازدگی است.
سرکه سیب به دلیل دارا بودن مواد معدنی همچون پتاسیم و سدیم، به جبران الکترولیت بدن شما کمک شایانی می‌کند.
استفاده از سرکه سیب می‌تواند ویتامین‌های از دست رفته بدن را تامین کند.

• یک قاشق چایخوری سرکه سیب را در یک لیوان آب بریزید.
• مقدار کمی یخ به آن اضافه کرده و بنوشید. (اجازه ندهید دمای نوشیدنی به شدت پایین بیاید!)

تمبر هندی

یکی از مواردی که سبب از خنک شدن و تعدیل دمای بدن می‌شود، تمبر هندی است.
تمبر هندی می‌تواند شما را از گرمی بدن در روزهای پرحرارت تابستان نجات دهد.
علاوه بر این، تمبر هندی بدن شما را هیدراته کرده و مواد معدنی و الکترولیت‌های از دست رفته را به آن باز می‌گرداند.

• چند تکه تمبر هندی را در ظرفی ریخته و یک و نیم لیوان آب به آن اضافه کنید.
• مخلوط را روی حرارت به مدت چند دقیقه بجوشانید و مایع را صاف کنید.
• برای بهبود طعم آن، مقداری شکر یا عسل اضافه کرده و مخلوط را به صورت خنک بنوشید.

گلاب

مصرف گلاب برای بیمارانی که مبتلا به این مشکل هستند بسیار مناسب است.
گلاب به خوبی می‌تواند دمای بدن را متعادل کرده و عوارض شدید گرمازدگی را کاهش دهد.
نوشیدن گلاب خنک را در روزهای گرم تابستان تجربه کنید.

بهترین راه برای درمان گرمازدگی، مصرف نوشیدنی خنک گلاب است.

دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران

روغن‌های گیاهی

از جمله عواملی که سبب کاهش گرمای بدن و رفع گرمازدگی می‌شوند، روغن‌های گیاهی است.
روغن‌هایی که می‌توانید برای درمان گرمی بدن از آنها استفاده کنید شامل: روغن نعناع، روغن اسطوخدوس و روغن زیتون است.

روغن نعناع با خاصیت خنک کنندگی خود می‌تواند عوارض گرمازدگی را کاهش دهد.
همچنین روغن اسطوخدوس و زیتون نیز برای رفع آفتاب سوختگی پوست موثر است.

• نسبت مساوی از این روغن‌ها را با هم به خوبی مخلوط کنید.
• مخلوط را به پشت گردن، داخل دست و ساعد بمالید.

حمام آب سرد

حمام آب سرد از اقدامات اورژانسی است که برای افراد گرمازده انجام می‌شود.
دوش گرفتن با آب سرد به مدت 15 تا 20 دقیقه می‌تواند دمای کلی بدن را متعادل ساخته و گرمازدگی را درمان کند.

باید توجه نمود که آب باید کمی سردتر از ولرم باشد.
دوش گرفتن با آب خیلی سرد به بدن شوک وارد کرده و عوارض گرمازدگی را تشدید می‌کند.

کمک‌های اولیه به فرد گرمازده

با دانستن نکاتی ساده اما مهم می‌توانید فردی که دچار گرمازدگی شده را کمک کنید.
قبل از رسیدن تیم پزشکی و اورژانسی به محل، اولین کار در مواجهه با فرد گرمازده پایین آوردن دمای بدن وی است.

انجام اقدامات زیر می‌تواند روند درمانی فرد را آسان‌تر کند:

• فرد را بخوابانید و چیزی زیر پاهای او بگذارید تا به اندازه 30 سانتی متر بالاتر بیاید.
• در صورت امکان، پنکه‌ای (با دور متوسط) را رو به بیمار روشن کنید تا کمی فرد کمی خنک‌تر شود.
• حوله‌ای را خیس کرده و روی پیشانی بیمار قرار دهید.
• پشت گردن، زیر بغل و روی ران‌ها را کمپرس سرد کنید.
• فرد را تشویق به نوشیدن آهسته مایعاتی مانند آب خنک کنید.

نکات مهم

• در هنگام گرمازدگی، از مصرف نوشابه‌های گازدار و مواد قندی خودداری کنید.
• تا حد امکان از قرار گرفتن در مکان گرم یا زیر نور خورشید، خودداری کنید.
• سعی کنید با استفاده از یک کلاه یا سربند، سر خود را از تابش مستقیم آفتاب حفظ کنید.
• نوشیدنی‌های بسیار خنک می‌توانند علاوه بر آسیب به قسمت‌های مختلف بدن، دمای داخلی بدن را تا حد زیادی کاهش داده و عوارض جدی‌تری برای افراد ایجاد کنند.
• از مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار یا الکلی خودداری کنید.