درمان تب کودکان

تب کودکان

اگر پدر و مادر باشید، حتماً دست روی پیشانی فرزند مریض خود قرار داده و احساس گرما کرده‌اید. در این حالت ممکن است دماسنج حدس شما را تایید کرده و تب نوزاد یا کودک شما را نشان دهد. در این حالت ممکن است به دنبال راه‌های درمان تب کودکان باشید یا اینکه بخواهید اقدامات لازم برای پایین آوردن تب کودک یا نوزاد خود را بدانید.
در این مطلب از دکتر نیم علاوه بر راه‌های درمان تب نوزاد و کودک خود، باید‌ها و نباید‌های درمان تب کودکان، علت تب کودکان و علائم تب در کودکان را هم خواهید آموخت. فقط توجه داشته باشید که این مطلب فقط جنبه آموزشی داشته و نباید جایگزین مراجعه به پزشک شود.

علت تب در کودکان

از آنجایی که تب در کودکان و نوزادان به طور متداول اتفاق می‌افتد، دانستن علت تب در نوزادان و کودکان می‌تواند بسیاری از نگرانی‌های پدرها و مادرها را رفع کند. از مهمترین علل تب در کودکان می‌توان عفونت‌های باکتریایی، عفونت‌های ویروسی، عوارض جانبی داروها، استفاده از مواد مخدر غیرقانونی و بیماری‌های مربوط به گرما و آلرژی را نام برد.
دیگر دلایل تب کودکان می‌تواند شامل واکنش بدن به ایمن‌سازی یا واکسن، عفونت گوش، عفونت‌های دستگاه ادراری و برخی بیماری‌های التهابی خاص، تغییر ناگهانی در آب‌وهوا و عدم بهداشت باشد.

علائم تب در کودکان

تب به خودی خود یک علامت و نشانه بوده و ناشی از تلاش بدن برای مبارزه با عفونت است. در صورتی که دمای بدن نوزاد یا کودک شما از حد طبیعی خود بالاتر رود، تب رخ داده است. محدوده 37.2 تا 37.4 درجه سانتی گراد «تب خفیف» و بالاتر از آن «تب» نامگذاری شده است؛ همچنین اگر دمای بدن کودک یا نوزاد شما بالاتر از 40 درجه سانتی‌گراد رود، خطرات بسیاری فرزند شما را تهدید خواهند کرد که به این حالت «تب شدید» می‌گوید.

به طور کلی مهمترین علائم تب که می‌توانند همراه با آن نیز ایجاد شوند عبارتند از: خلط، سردرد، عرق کردن، احساس گرسنگی، از دست دادن اشتها، کم‌آبی و ضعف یا کمبود انرژی. همچنین ممکن است کودکان کوچک‌تر، تحریک‌پذیرتر باشند و اغلب مواقع گریه کنند.

درمان تب کودکان

تب، دفاعی در برابر عفونت است؛ در واقع بدن شما به صورت خودکار، دمای خود را برای مبارزه با عفونت بالا می‌برد. تب در اغلب موارد بی‌خطر است و پس از حداکثر ۳ روز از بین می‌رود اما اگر درمان نشود ممکن است خطراتی به همراه داشته باشد.

استامینوفن می‌تواند به پایین آوردن تب کودک کمک کند. اگر فرزند شما بیشتر از 2 سال سن دارد، می‌توانید با استفاده از برچسب ذکر شده بر روی دارو، دوز مناسب از استامینوفن را به او بدهید. گزینه دیگر برای درمان تب کودکان، استفاده از ایبوپروفن است که مانند استامینوفن باید براساس دوز مصرفی روی برچسب، مصرف گردد. البته توصیه ما قبل از مصرف، مشورت با متخصص اطفال است.

برای درمان تب کودکان یا حداقل پایین آوردن تب نوزاد یا کودک، کارهای زیادی می‌توان انجام داد اما این کارها بعضاً می‌توانند مضر باشند. کمپرس سرد بر روی سر و پایین آوردن دمای اتاق تا حالت معتدل (نه خیلی سرد نه خیلی گرم) می‌تواند کمک شایانی به درمان تب کودکان کند. همچنین بهتر است لباس سبک بر تن کودک کنید و از یک پتوی نازک‌تر استفاده کنید. توجه داشته باشید که مصرف مایعات کودک باید به میزان کافی باشد.

در ادامه به ذکر روش‌هایی برای درمان خانگی تب کودکان پرداخته‌ایم.

کمپرس سرد

کمپرس سرد یکی از بهترین و آسان‌ترین راه‌ها برای کاهش دمای بدن کودک است. اولین کاری که بعد از مواجهه با تب کودکان باید انجام دهید این است که دستمالی مرطوب را بر روی پیشانی او قرار دهید. این کار می‌تواند به پایین آوردن دمای بدن کودک کمک زیادی کند.

نکته: از آب بسیار سرد استفاده نکنید، زیرا ممکن است باعث افزایش دمای داخل بدن کودک شود.

• مقداری آب سرد را درون یک‌کاسه بریزید. در صورت تمایل می‌توانید چند قاشق غذاخوری سرکه به آن اضافه کنید؛ اسید سرکه سبب خارج شدن گرما از پوست می‌شود.
• یک دستمال تمیز را درون آب قرار دهید و آب اضافی آن را بگیرید.
• سپس این دستمال مرطوب را بر روی پیشانی کودک خود قرار دهید.
• هنگامی‌که پارچه گرم می‌شود آن را بردارید و دوباره تکرار کنید.
• برای پایین آوردن تب کودکان این کار را تا جایی که تب او کاهش بیابد ادامه دهید.

حمام آب گرم

بر خلاف تصور عموم، حمام آب گرم می‌تواند سبب درمان تب کودکان شود. حمام آب گرم می‌تواند به برگشتن دمای بدن به حالت معمولی کمک کند؛ همچنین سبب ریلکس شدن بدن کودک و خواب بهتر او می‌شود که برای درمان سریع تب کودک لازم است. از حمام آب سرد برای درمان تب کودکان استفاده نکنید؛ چرا که به احتمال زیاد تاثیری عکس خواهد داشت.

غوطه دادن بدن یا بخشی از بدن در حمام آب گرم سبب گردش خون و کاهش دمای بدن می‌شود.

مطالعه سال 2018 در مجله بین‌المللی تحقیقات کاربردی

• شما می‌توانید فرزند خود را به حمام آب گرم با بخار ببرید. این کار را 2 الی 3بار در روز انجام دهید.
• برای درمان تب کودکان، چند قاشق غذاخوری سرکه را با یک‌کاسه آب گرم مخلوط‌کنید و یک دستمال را درون آب قرار دهید؛ سپس آنرا فشار داده و روی پیشانی کودک قرار دهید.

کمپرس سرکه گرم در طی 15 دقیقه سبب کاهش دمای بدن کودکان مبتلا به تب می‌شود. 

مطالعه‌ای در مجله بین‌المللی علوم و تحقیقات در سال 2015

بیشتر مصرف کردن مایعات

از مهمترین راه‌های درمان تب کودکان، مصرف مایعات کافی است. مصرف مایعات کافی به کاهش دمای بدن کودک کمک کرده و موجب درمان تب کودک خواهد شد. مصرف مایعات کافی کم آبی بدن را رفع کرده و بسیاری از عوارض کم آبی را که ممکن است در بهبودی کودک تاثیر منفی بگذارند، از بین خواهد برد.

• به کودک خود آب‌معدنی بدهید و همراه با آب از حمام آب گرم نیز استفاده کنید.
• شیر سرد، آب نارگیل، آب‌میوه، میوه‌های غنی از آب، سوپ و ماست نیز می‌تواند به کودکان داده شود.

توجه: کودکان ممکن است به علت ناراحتی از تب دست رد به خوردن زیاد مایعات بزنند پس بهتر است در چند وعده به آن‌ها داده شود.

استراحت و خواب

صرف نظر از تب کودکان، استراحت و خواب کافی به شدت برای بدن نیاز است؛ زیرا باعث می‌شود که بدن انرژی خود را برای انجام درست وظایف خود ذخیره کند. اما برای درمان تب کودکان استراحت و خواب کافی معجزه می‌کند؛ چرا که با خوابیدن، بدن انرژی و زمان لازم برای مبارزه با میکروب‌های ورودی را دارد. بنابراین برای پایین آوردن تب کودک مهم است که فرزند شما خواب و استراحت کافی داشته باشد.

اگر کودک تمایلی به خواب نداشته و یا نمی‌تواند در مدت‌زمانی طولانی در یک محل بنشیند فعالیت‌هایی که نیازمند دامنه حرکاتی محدود است انتخاب کنید؛ مانند رنگ‌آمیزی، حل جورچین، بازی با اسباب‌بازی موردعلاقه که می‌توانند انتخاب‌های خوبی باشند. همچنین می‌توانید فیلم یا برنامه تلویزیونی موردعلاقه او را برایش پخش‌کنید.

نگه داشتن کودک در یک مکان خنک

برای درمان تب کودکان لازم است که فرزند خود را در یک محل خنک نگه‌دارید. دمای اتاق نباید بیش ‌از حد گرم یا سرد باشد. سعی کنید دمای اتاق کودک خود را بین 21.1 و 23.3 درجه سانتی‌گراد نگه دارید. اگر از پنکه استفاده می‌کنید اطمینان حاصل کنید که فرزند شما در معرض باد مستقیم قرار نگیرد.
اگر از سیستم تهویه مطبوع مانند کولر استفاده می‌کنید درجه حرارت را در سطحی قرار دهید که کودک راحت باشد. اطمینان حاصل کنید که کودک در حال لرزش از سرما نیست. همچنین اگر از بخاری برای متعادل نگه‌داشتن دما استفاده می‌کنید مراقب باشید که اتاق کودک شما بیش از حد گرم نشود.

توجه: لباس‌های سبک بر تن کودک خود کنید و پتویی نازک بر روی او قرار دهید. پوشانده شدن کودک با لایه‌های لباس یا پتو سبب افزایش دمای بدن او و بدتر شدن حال کودک می‌شود.

کارهایی که نباید انجام دهید

مهمترین نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که بدون مشورت با پزشک، روش‌های درمان خانگی تب کودکان را انجام ندهید. همچنین لازم است بعضی از کارها را حین ابتلای کودک خود به تب انجام ندهید که در ادامه به ذکر آنها پرداخته‌ایم:

• برای درمان تب کودکان، هرگز از آسپرین استفاده نکنید. این کار می‌تواند بیماری جدی به نام سندرم ریه را ایجاد کند.
• از دادن داروهای سرماخوردگی و آنفلوآنزا (آنفولانزا) به کودکان کم سن اجتناب کنید. کودکان زیر 4 سال نباید از آنها استفاده کنند. البته مشخص نیست برای کودکان بزرگتر چقدر موثر و بی‌خطر است.
• اگر تصمیم دارید از داروهای سرماخوردگی استفاده کنید، با پزشک متخصص اطفال خود مشورت کنید تا مطمئن شوید فرزند شما به اندازه کافی سن برای مصرف دارو دارد.
• بر اساس تحقیقات و گزارشات سازمان غذا و دارو، هیچ کودک زیر 2 سال مبتلا به هر نوع سرفه یا سرماخوردگی نباید مواد حاوی ضد احتقانی یا آنتی هیستامین مصرف کند؛ حتی برای کودکان بالای 2 سال باید با احتیاط از این داروها استفاده شود.
• به هیچ کودک زیر 4 سال نباید دارویی داده شود که ترکیبی از داروی درمان سرفه و داروهای سرماخوردگی باشد. عوارض جانبی احتمالی این داروها ممکن است تهدید کننده زندگی او باشند.
• اگر پزشک می‌گوید استفاده از داروی سرفه یا سرماخوردگی موردی ندارد، قبل از خرید برچسب دارو را بخوانید تا مطمئن شوید موارد استفاده آن با علائم کودک شما مطابقت دارد یا خیر. بدون تایید پزشک متخصص اطفال داروهای مختلف را تست نکنید.
• از حمام آب سرد استفاده نکنید و یا پوست کودک را با الکل ماساژ ندهید؛ زیرا ممکن است سبب بالا رفتن تب شود.
• اگر کودک شما دچار لرز است، او را با پتو یا لباس ضخیم گرم نکنید.

درمان تب نوزاد

امکان دارد فرزند نوزاد شما دچار تب شود و شما در این باره چیز زیادی ندانید. باید بدانید که درمان تب نوزاد هم مفید است و هم می‌تواند به شدت حساس باشد. بنابراین لازم است اقداماتی اصولی در این باره انجام دهید. در ادامه راهنمای کاملی درباره درمان خانگی تب نوزاد و اقداماتی که لازم است بعد از ابتلا انجام دهید، در دو دسته بندی: «۱- درمان تب کودکان کمتر از ۴ ماهه ۲- درمان تب کودکان بالای ۴ ماهه واکسینه شده» آمده است.

برای نوزادان کمتر از 4 ماهه

کودکان زیر ۴ ماهه بدن به شدت حساسی دارند که نیازمند مراقبت‌های ویژه‌ای است. نوزادان زیر ۴ ماهه به نوعی تازه متولد شده‌اند و بهتر است حتماً با احتیاط کامل با آنها برخورد شود. اگر نوزاد شما دچار تب شده و اتفاقاً زیر ۴ ماه سن دارد، دو مرحله‌ای که در ادامه آمده است را انجام دهید.

۱- دمای بدن نوزاد را اندازه بگیرید

قبل از درمان تب نوزاد، باید دمای بدن او را اندازه بگیرید. دقیق‌ترین روش برای گرفتن درجه حرارت بدن، گرفتن دمای بدن از طریق مقعد نوزاد است. اگر با این روش راحت نیستید دمای تب زیر بغل نوزاد را اندازه بگیرید. دمای طبیعی بدن نوزاد بین 36.6 تا 37.2 درجه سانتی‌گراد است. در صورتی که بالاتر از این میزان بود، با دماسنج رکتال دمای مقعد نوزاد را دوباره اندازه بگیرید تا مطمئن شوید.

۲- تماس با متخصص اطفال

• اگر دمای نوزاد بالای 38 درجه سانتی گراد است با متخصص اطفال تماس بگیرید.
• حمام و گذاشتن پای نوزاد در وان آب ولرم ممکن است به کاهش تب کمک کند. از آب سرد، آب یخ یا الکل استفاده نکنید.
• هیچ دارویی به کودک ندهید قبل اینکه با پزشک صحبت کنید.

برای نوزاد 4 ماهه و به بالا که واکسینه شده اند

تب نوزاد بعد از واکسن یکی از اذیت کننده‌ترین شرایط است. بسیاری از پدر و مادر‌ها در این شرایط به معنای واقعی سردرگم می‌شوند و نمی‌دانند چه کاری باید انجام دهند. در ادامه روش‌هایی برای برخورد اصولی با این شرایط و انجام راه‌های درمان تب نوزاد بعد از واکسن ذکر شده است.

دمای بدن نوزاد را اندازه بگیرید

همانند مورد قبل، ابتدا لازم است دمای بدن نوزاد را اندازه بگیرید. برای اندازه‌گیری دمای بدن نوزاد می‌توانید روش‌های مختلفی را امتحان کنید که توصیه ما برای افزایش دقت، انجام تمام روش‌های اندازه گیری دما است. بعضی از مهمترین این روش‌ها عبارتند از:

دماسنج رکتال. برای نوزادان زیر 4 ماه از یک دماسنج رکتال برای اندازه گیری دمای دقیق بدن او استفاده کنید. برای اندازه گیری دما، دماسنج را در مقعد نوزاد قرار دهید. اگر دمای بدن کودک بالاتر از 38 درجه سانتی گراد است، نوزاد دچار تب است.

دماسنج دهانی.برای کودکان بالای 4 ماه، می‌توانید از یک دماسنج دهانی استفاده کنید. اگر دمای بدن نوزاد بالای 38 درجه است، تب دارد.

دماسنج شریان گیجگاه. اگر کودک شما 6 ماهه یا بزرگتر است می‌توانید از یک دماسنج شریان گوش استفاده کنید؛ البته ممکن است مقدار نشان داده شده دقیق نباشد. با این وجود این یک روش معقول برای بدست آوردن دمای تخمینی بدن کودک است. اگر میزان دقیق دمای کودک مهم است، از یک دماسنج رکتال استفاده کنید.

اگر دمای بدن کودک زیر 38.8 درجه سانتی گراد است:

• نیازی به درمان تب نیست مگر اینکه کودک احساس ناراحتی کند یا سابقه تب یا تشنج داشته باشد.
• اطمینان حاصل کنید که کودک مایعات زیادی می‌نوشد و استراحت می‌کند. البته برای نوزادان تنها مصرف شیر مادر کافی است.

اگر دمای بدن کودک بالای 38.8 و زیر 40.5 درجه سانتی گراد است:

• برای درمان تب نوزاد، می‌توانید به بچه شیرخوار استامینوفن بدون نسخه پزشک براساس دستورالعمل دوز مصرفی روی بسته بدهید. البته حتماً باید قبل از مصرف اینگونه دارو‌ها و داروهای کاهنده تب نوزاد، از یک متخصص اطفال سوال کنید.
• حمام و یا گذاشتن کودک در وان آب ولرم ممکن است به کاهش تب کمک کند.از آب سرد، آب یخ یا الکل استفاده نکنید.
• به دلیل خطر ابتلا به سندرم ریه که یک بیماری خطرناک مغز است، به کودکان زیر 16 سال آسپرین ندهید.
• با متخصص اطفال تماس بگیرید و بپرسید که آیا کودک شما نیاز به مراجعه به پزشک دارد یا خیر.

پیگیری کنید:

• تا زمانی که کودک حداقل 24 ساعت تب نداشته باشد، نباید به مدرسه یا فعالیت‌های روزانه خود برگردد.
• اگر تب بیش از دو روز به طول انجامید، یا بدتر شد و یا نگران شدید، با متخصص کودکان تماس بگیرید.

چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟

همانطور که گفته شد، تب کودکان یا نوزادان ممکن است خطرناک باشد و زندگی فرزند شما را تهدید کند؛ بنابراین لازم است در صورت مواجهه با شرایطی خاص، به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. در لیست زیر مجموعه‌ای از مهمترین این شرایط آمده است:

• در صورتی که فکر می‌کنید کودک به مراقبت پزشکی احتیاج دارد.
• اگر نوزاد زیر 3 ماهه دارید که دمای بدنش 38 درجه سانتی گراد یا بالاتر است.
• اگر نوزاد شما بین 3 الی 6 ماهه است و تب 38.3 درجه سانتی گراد یا بالاتر بیش از یک روز دارد.
• اگر نوزاد 6 ماهه الی 1 سال، تب 39.4 درجه سانتی گراد یا بالاتر بیش از یک روز دارد.
• اگر کودک 1 الی 2 ساله بیش از 24 ساعت تب داشته باشد.
• اگر کودک 2 ساله به بالا بیش از 3 روز تب داشته باشد.
• اگر کودک در هر رده سنی تب 40 درجه سانتی گراد به بالا داشته باشد.
• نقاط نرم روی جمجمه کودک بالا آمده است.
• کودک به طور مکرر استفراغ می‌کند یا اسهال شدید دارد.
• اگر کودک یا نوزاد شما علائم دیگری مانند سفتی گردن، گلو درد شدید، گوش درد یا سردرد متداول داشته باشد.
• کودک علائم کمبود آب دارد؛ مانند خشکی پوشک، گریه بدون اشک، خشکی دهان یا غشاهای مخاطی در دهان، لکه‌های نرم فرو رفته روی جمجمه
• کودک همراه تب، تشنج دارد.
• کودک همراه تب جوش روی پوست دارد.

به اورژانس زنگ بزنید اگر:

اگر کودک شما علائم زیر را دارد فوراً با 115 یا شماره‌های اضطراری مانند 911 تماس بگیرید:

• اگر بدن کودک‌تان شُل است یا به محیط اطراف پاسخ نمی‌دهد.
• مشکل در تنفس دارد.
• دچار استفراغ است و سردرد و یا سفتی گردن دارد.
• رنگ پوست یا رنگ لب‌ها آبی شده است.
• جوش‌های پوستی دارد که مانند کبودی است و هنگام فشار دادن سفید نمی‌شود.
• دچار تشنج است.
• اگر کودک شما دچار اختلالات ایمنی یا خون است و یا واکسن‌های ایمنی سازی را دریافت نکرده است؛ در این حالت تب برای او خطر ویژه‌ای دارد.

نکاتی در مورد درجه حرارت کودک

هرچند مدت یک بار حرارت کودک را چک کنم؟ بستگی به شرایط دارد. از متخصص اطفال خود بپرسید. معمولا، لازم نیست در مورد اندازه گیری دمای فرزند خود وسواس داشته باشد یا او را از خواب بیدار کنید. اما هر زمان که انرژی او کم بنظر می رسد باید این کار را انجام دهید

کدام دماسنج برای بچه ها مناسب است؟ دماسنج های دیجیتالی بهترین گزینه هستند. زیرا می توان آنها را از طریق دهان، مقعد و یا زیر بغل استفاده کرد.

دمای طبیعی بدن نوزاد و کودک چقدر است؟ به طور میانگین، دمای طبیعی بدن کودکان و نوزادان عددی بین 36.6 تا 37.2 درجه سانتی گراد است.