آنچه در این مقاله می‌خوانید :
معرفی
سوء مصرف الکل یعنی مصرف بیش‌ازاندازه الکل، بیشتر از حد کم‌خطر. استفاده از الکل با واحد (unit) اندازه‌گیری می‌شود. مثلاً یک قوطی آبجو معمولاً ٢ واحد است.
در جهان افراد بسیار زیادی وجود دارند که سوء مصرف الکل دارند. استفاده از الکل علت بسیاری از مشکلات جسمی و اجتماعی است.
اگر شما مشکلاتی مرتبط با استفاده از الکل دارید، راه‌های زیادی است که می‌تواند به شما کمک کند تا مصرف خود را کاهش دهید.
در این مطلب از دکتر نیم قصد داریم درباره سوء مصرف الکل صحبت کنیم همراه ما در ادامه مطلب باشید.
واحد (unit) چیست؟
یک واحد الکل ١٠ میلی‌لیتر یا ٨ گرم الکل خالص است که حدود مقداری است که بدن یک فرد بزرگ‌سال با هیکل متوسط قادر به پردازش آن است که این به این معنی است که بعد از یک ساعت هیچ یا مقدار کمی الکل در خون فرد باقی می‌ماند البته این در افراد مختلف متفاوت است. تعداد واحدهای موجود در یک نوشیدنی بستگی به سایز نوشیدنی و غلظت الکل (ABV) دارد.
غلظت الکل (ABV)
اندازه‌گیری مقدار الکل خالص موجود به‌صورت درصد در حجم کل نوشیدنی موجود بر روی برچسب بطری‌ها و قوطی‌ها نوشته‌شده است، ممکن است گاهی به‌صورت vol یا alcohol volume به آن اشاره شود. برای مثال وقتی بر روی یک بطری نوشته می‌شود ABV 12% یعنی دوازده درصد از حجم آن نوشیدنی الکی خالص است.
برای پیدا کردن واحد هر نوشیدنی کافی است که حجم نوشیدنی را در ABV ضرب کنید و تقسیم‌بر هزار نمایید.
واحد = غلظت (ABV) برحسب درصد * حجم (میلی‌لیتر) ÷ ١٠٠٠
حد کم‌خطر مصرف الکل
برای پایین نگه‌داشتن خطرات آسیب الکل به نکات زیر توجه کنید. (توصیه دکتر نیم)
- به‌طور مداوم در هفته بیشتر از ١۴ واحد الکل ننوشید.
- اگر ١۴ واحد الکل مصرف می‌کنید بهتر است مصرفان را در طی سه روز یا بیشتر انجام دهید و در یک مرحله مصرف نکنید.
- اگر برای کاهش استفاده از الکل در تلاش هستید بهتر است چندین روز در هفته را بدون استفاده از الکل بگذرانید.
- مصرف مداوم یا منظم یعنی مصرف الکل در بیشتر هفته‌ها، با مصرف الکل به‌صورت مداوم در هر میزان باعث به خطر انداختن سلامتی شما خواهد شد.
تأثیر مصرف الکل
1-2 واحد: ضربان قلب بالا می‌رود و عروق خونی گشاد می‌شوند، گرم و کثخوش مشرب می‌شوید.
4-2 واحد: قدرت تصمیم‌گیری و قضاوت شما کم‌کم دچار اختلال می‌شود و ممکن است رفتارهای پرخطر انجام دهید. سلول‌های سیستم عصبی شما کم‌کم تحت تأثیر قرار می‌گیرند و احساس بی‌خیالی می‌کنید، واکنش‌های شما کندتر می‌شود.
7-9 واحد: واکنش‌های شما خیلی کند می‌شود، گفتار شما مبهم خواهد شد، کم‌کم نمی‌توانید برای دیدن یکشی تمرکز کنید، کبد شما قادر به پردازش همه‌ی مقدار الکل در طول یک‌شب نیست پس احتمالاً صبح با سردرد و حالت خماری (hangover) بیدار خواهید شد.
10-12 واحد: هماهنگی شما به‌طورجدی دچار اختلال می‌شود و شمارا در معرض حوادث قرار می‌دهد، ممکن است روی پاهایتان تلوتلو بخورید و احساس عدم ثبات داشته باشید، احساس گیجی و سرگیجه می‌کنید، سطح الکل در بدن شما به سطح سمی نزدیک می‌شود زودبه‌زود به دست‌شویی می‌روید زیرا بدن تلاش می‌کند هرچه سریع‌تر الکل را از طریق ادرار دفع کند، روز بعد بدن شما دهیتراته (کم آب) شده و احتمالاً سردرد شدیدی خواهید داشت، الکل اضافه در بدن شما ممکن است باعث اختلال در سیستم گوارش شود و باعث حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا سوءهاضمه شود.
بیش از 12 واحد: شما در ریسک خیلی بالای مسمومیت با الکل هستید مخصوصاً اگر در مدت کوتاه مقدار زیادی الکل نوشیده‌اید، الکل ممکن است باعث اختلال در ضربان قلب، تنفس شود، ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهید.
عوارض سوء مصرف الکل
عوارض سوء مصرف الکل در کوتاه مدت
- تصادفات و آسیب‌هایی که احتیاج به مراقبت بیمارستانی دارند مانند ضربه به سر
- رفتارهای خشونت‌آمیز و یا قربانی رفتار خشونت‌آمیز شدن.
- از دیگر عوارض مصرف الکل می‌تواند به رابطه جنسی محافظت نشده که معمولاً باعث بارداری ناخواسته و یا انتقال بیماری‌های مقاربتی خواهد شد.
- گم کردن وسایل شخصی مانند کیف پول، گوشی همراه و کلیدها
- مسمومیت با الکل که استفراغ، تشنج و بیهوشی منجر می‌شود و در ادامه بیشتر به آن می‌پردازیم.
- احتمال رفتارهای پرخطر و اتفاقات ناخوشایند برای افرادی که حجم زیادی الکل در مدت‌زمان کوتاه مصرف می‌کنند (به‌اصطلاح عیاشی) بیشتر است.
عوارض سوء مصرف الکل در بلند مدت
سوء مصرف الکل به‌صورت مداوم ممکن است ریسک برخی بیماری‌ها ازجمله بیماری‌های زیر را افزایش دهد.
- بیماری قلبی
- سکته مغزی
- بیماری کبد
- سرطان کبد
- سرطان روده بزرگ
- سرطان دهان
- سرطان سینه
- التهاب پانکراس
سوء مصرف الکل در دراز مدت علاوه بر مشکلات جسمانی باعث برخی مشکلات اجتماعی نیز می‌شود.
- بیکاری
- طلاق
- بی‌خانمانی
- خشونت‌های خانگی (فیزیکی، روحی، جنسی)
وقتی یک فرد کنترل خود بر نوشیدن الکل را از دست می‌دهد و میل شدیدی به نوشیدن الکل دارد به این وضعیت اعتیاد به الکل (alcoholism) می‌گوییم.
این وابستگی بر کیفیت زندگی و روابط فرد تأثیر منفی می‌گذارد ولی فرد وابسته (alcoholic) نمی‌تواند این موضوع را به‌راحتی ببیند و یا بپذیرد.
فرد alcoholic درصورتی‌که مصرف خود را یک‌باره قطع کند ممکن است علائم زیر را تجربه کند.
- لرزش دست‌ها
- تعریق
- توهم (مشاهده چیزهایی که واقعی نیستند)
- افسردگی
- اضطراب
- بی‌خوابی
این علائم معمولاً باعث نوشیدن دوباره الکل برای کاهش این علائم می‌شوند. بعد از چند بار تلاش برای قطع ناگهانی الکل، ممکن است علائم بالا در فرد شدیدتر ظاهر شوند.
آیا من زیاد الکل مصرف می‌کنم؟
اگر شما نشانه‌های زیر رادارید زیاد الکل مصرف می‌کنید.
- احساس می‌کنید که باید مصرف الکل خود را کاهش دهید.
- باقی افراد به علت مصرف بیش‌ازاندازه الکل از شما انتقاد کرده‌اند.
- به علت نوشیدن خود احساس بدی دارید مثلاً احساس گناه می‌کنید.
- صبح‌ها ابتدا به یک نوشیدنی احتیاج دارید تا از حالت خماری خارج شوید.
کسی که می‌شناسید ممکن است بیش‌ازاندازه الکل مصرف کند اگر
- به‌صورت مرتب بیشتر از حد کم‌خطر الکل مصرف می‌کند.
- بعضی مواقع به علت نوشیدن بیش‌ازحد به یاد نمی‌آورند شب گذشته چه اتفاقی رخ‌داده.
- به علت نوشیدن الکل از برخی کارهای خود بازمی‌مانند مثلاً یک قرار کاری را به علت مستی یا خماری از دست می‌دهند.
مسمومیت با الکل چیست و باید چه کرد؟
این اتفاق از عوارض مصرف الکل بیش‌ازاندازه معمول (به مقدار سمی) در یک مدت کوتاه است علائم آن شامل موارد زیر است.
- گیجی
- استفراغ
- تشنج
- تنفس آرام
- پوست رنگ‌پریده یا متمایل به آبی
- پوست سرد و تر و چسبناک
- بیهوشی
در این مواقع باید به اورژانس زنگ بزنید، می‌توانید برای جلوگیری از استفراغ او را به پهلو بخوابانید و زیر سرش بالش قرار دهید. اگر فردی دچار مسمومیت با الکل شده است به نکات زیر توجه کنید.
- فرد را وادار به استفراغ نکنید ممکن است باعث خفگی شود.
- اگر فرد بی‌هوش شد سعی کنید او را بهوش بیاورید زیرا سطح الکل خون، سی تا چهل دقیقه بعد از آخرین نوشیدنی نیز ممکن است بالا رود و علائم را تشدید کند.
- نباید الکل بیشتری مصرف کند.
- به او قهوه ندهید.
- دوش آب سرد و راه بردن او به این وضعیت کمکی نخواهد کرد.
خطرات مسمومیت با الکل
- خفگی در اثر استفراغ
- توقف تنفس
- سکته قلبی
- کمبود آب که در موارد شدید باعث آسیب مغز می‌شود
- کاهش دمای بیش‌ازحد بدن
- تشنج درنتیجه کاهش شدید قند خون
چگونه مصرف الکل را کاهش دهم؟
- اگر به‌طور مرتب بیشتر از ١۴ واحد در هفته الکل مصرف می‌کنید می‌توانید به کمک فن‌های زیر مصرف خود را کم کنید.
- قبل از شروع به نوشیدن مقدار معینی برای مصرف مشخص کنید.
- برای خرید نوشیدنی الکلی مقدار مشخصی پول تعیین کنید.
- به دوستان و خانواده خود بگویید در حال کاهش مصرف الکل هستید تا آن‌ها هم شمارا حمایت کنند.
- هرروز مقدار کمی از مقدار مصرف خود کم کنید.
- می‌توانید از لیوان‌های کوچک‌تر استفاده کنید.
- از نوشیدنی‌هایی با غلظت کمتر استفاده کنید.
- قبل از نوشیدنی الکلی یک لیوان آب بنوشید و آب یا دیگر نوشیدنی‌های غیرالکلی را جانشین نوشیدنی الکلی کنید.
- در هفته چند روز بدون نوشیدنی الکلی داشته باشید.
اثرات کاهش مصرف الکل
- صبح‌ها حس بهتری دارید.
- در طول روز کمتر احساس خستگی می‌کنید.
- پوست بهتر دارید.
- انرژی بیشتر در طول روز دارید.
- کنترل وزن راحت‌تر برای شما خواهد بود.
- بااینکه نوشیدنی‌های الکلی ممکن است به برخی کمک کنند که سریع‌تر به خواب بروند اما الگوی خواب را به هم میزند و با کاهش مصرف الکل باعث می‌شود بعد از بیدار شدن احساس کنید بیشتر استراحت کرده‌اید.
- از بدتر شدن بیماری‌های قلبی ناشی از مصرف الکل جلوگیری می‌شود.
- استفاده از الکل باعث ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شود پس کاهش آن به برگشتن سیستم ایمنی بدن به حالت عادی کمک می‌کند.
درمان مصرف بیش از حد الکل
روش درمان مصرف بیش از حد الکل بستگی به مقدار مصرف فرد دارد. روش‌های معمول درمان مصرف بیش‌ازحد الکل عبارت‌اند از
مشاوره ترک الکل
شامل گروه‌های کمک به ترک و گفتمان درمانی است.
داروهای ترک الکل
دو نوع اصلی دارو برای ترک نوشیدنی‌های الکلی وجود دارد، گروه اول علائم ناشی از ترک الکل را کم می‌کند که رایج‌ترین آن کلرودیزاپوکساید (chlordiazapoxide) است. دسته‌ی دوم باعث کاهش میل به نوشیدن الکل می‌شود، دو داروی رایج در این دسته (acamprosate) و (naltrexone) هستند که در دوز های مشخصی به فرد داده می‌شوند و معمولاً ۶ تا ١٢ ماه مصرف می‌شوند.
سم‌زدایی برای ترک الکل
این روند شامل یک پزشک یا پرستار است که به کمک روش‌های مختلف مثلاً کمک به شما برای کاهش تدریجی مصرف و یا تجویز برخی از داروها از شما حمایت می‌کنند تا نوشیدن الکل متوقف کنید.